Luister nu via jouw favoriete podcast app!
Stap binnen in de wereld van de uitvaartsector met de PodKist, waar wetenschapper Brenda Mathijssen in gesprek gaat met diverse professionals uit de branche. Ontdek wat er zich afspeelt achter de schermen van crematoria, begraafplaatsen, kistenfabrieken en uitvaartcentra.
De Duurzame Dood
Momenteel werk ik aan een onderzoek naar de opkomst en betekenissen van duurzame uitvaartpraktijken in Nederland. Ik kijk vooral naar natuurbegraven en humaan composteren of veraarden. Ondanks de toenemende populariteit van deze praktijken, weten we weinig over de drijfveren van mensen om hiervoor te kiezen. Wat maakt deze praktijken betekenisvol – of juist niet? Hoe helpen ze mensen in de omgang met verlies? En wat zeggen ze over brede sociaal-culturele ontwikkelingen in de samenleving?
Voor dit onderzoeksproject heb ik een NWO Veni beurs ontvangen. Het onderzoeksproject loopt van 2021 t/m 2026. De eerste publicaties worden verwacht in 2024.
Uitgelichte publicaties
Op basis van mijn onderzoek schrijf ik verschillende boeken en artikelen, zowel voor een wetenschappelijk, professioneel als algemeen publiek. De meeste publicaties zijn gratis te downloaden via mijn profiel op Researchgate. Hier licht ik drie recente publicaties uit.
01
Ritual Worlding.
Exploring the Self-and-world-making Efficacy of Rituals
Despite the wealth of research exploring the functions and meanings of ritual, the question of how rituals work remains a topic of ongoing debate. This paper delves into the potential contribution of the concept of “worlding” to our understanding of ritual efficacy.
Drawing from both theoretical literature and qualitative research on cremation and perinatal loss, the paper suggests that rituals can be seen as worlding practices characterized by a blending of virtual and actual elements. Within rituals, individuals create a sort of subjunctive time-space, where they imaginatively explore multiple experiential realities (what could be) while remaining grounded in the present (what is).
The paper argues that this intricate interplay between virtuality and actuality is central to the transformative power of rituals, offering insights into their efficacy. Moreover, it highlights the concept of worlding’s value in emphasizing embodied experiences, our active engagement with the world, and the recognition of power dynamics inherent in ritual dynamics. By engaging in ritual worlding, individuals find a means to navigate the complexities of life and death with greater clarity and meaning.
02
Death’s ritual-symbolic performance
Throughout human history, rituals and symbols have held significant importance in how we navigate death and honor the departed. While rituals are often viewed as timeless traditions aimed at transcending death, they are deeply influenced by the context in which they arise. In the modern Western world, we’ve witnessed profound socio-cultural changes that have reshaped the performance of death rituals.
This chapter delves into the impact of these changes on death rituals, particularly within the Dutch context. By examining the evolving roles of those involved in rituals, the actions performed, and the symbols used, we uncover broader trends over time. The chapter – and the edited volume – sheds light on the diverse ways death is commemorated in the modern West, highlighting the existence of significant mortuary variation.
This chapter is part of a six volume book collection that explores how our understanding of death has evolved over the course of 2,500 years. What can recorded history tell us about how different cultures and societies have felt about, experienced, responded to and marked the occasion of death across different periods and lands?
03
The human corpse as aesthetic-therapeutic
This paper explores the multifaceted role of the human corpse as an aesthetic-therapeutic entity for the deceased, the bereaved, and death care professionals. Viewing the human corpse as a liminal presence with its distinct materiality, life story, and self-referential nature, the paper delves into how it can serve as a source of comfort and healing.
Drawing from participant observation within the death care industry and qualitative interviews conducted with bereaved individuals and funeral professionals in the Netherlands, the paper examines four key ways the deceased body is engaged with in the period leading up to the funeral: caring, sustaining, restoring, and disregarding.
It highlights how these engagements can positively impact the well-being of all involved, including the deceased, who is often perceived to retain a sense of sentience. Additionally, the paper argues that within the death care industry, there is a prevailing tendency to approach the human corpse from an aesthetic-therapeutic perspective.
Interdisciplinair onderzoek
Geografie, Psychologie en Religie
Als onderzoeker maak ik gebruik van ideeën en methoden uit verschillende vakgebieden, zoals de sociale geografie, psychologie en religiewetenschappen. Mijn passie? Het ontrafelen van de menselijke zoektocht naar betekenis. Denk hierbij aan grote gebeurtenissen zoals geboorte en dood, maar ook aan alledaagse ervaringen zoals je ergens thuis voelen of juist niet, het belang van materiële cultuur, en onze interactie met de wereld om ons heen.
Ruimte en plaats vormen het canvas van mijn onderzoek. Hoewel we ruimte en plaats vaak zien als iets passiefs, laat onderzoek zien dat de omgeving juist grote invloed heeft op onze ervaringen. In mijn onderzoek verken ik hoe ruimte en plaats bijdragen aan de ontwikkeling en uitdrukking van ideeën en praktijken, of deze nu als religieus, spiritueel en/of seculier worden beschouwd.
Met mijn onderzoek wil ik een alomvattend begrip krijgen van de ruimtelijke, sociale en psychologische aspecten van betekenisverlening.
Een brug tussen wetenschap en uitvaartpraktijk
Funeraire Academie
De Funeraire Academie is een platform waar wetenschap en uitvaartpraktijk elkaar ontmoeten in gedeelde interesse rondom dood, gedenken en uitvaartcultuur. De ontmoeting krijgt vorm via expert meetings, symposia en congressen, onderzoek en documentatie, uitwisseling, informatie en inspiratie. Bij een academie hoort ook leren en doceren. De FA heeft een opleidingsaanbod (cursussen, masterclasses, webinars) dat wordt ontwikkeld en aangeboden in samenwerking met relevante partners.
Als lid van de stuurgroep Funeraire Academie ontwikkel ik samen met collega’s uit wetenschap en praktijk activiteiten. Wil je een activiteit organiseren? Neem dan contact op!
Achtergrond
Over Brenda
Als wetenschapper doe ik al meer dan tien jaar onderzoek naar de sociaal-culturele en psychologische omgang met sterven, dood en rouw. In Nederland en daarbuiten. Ik interviewde talloze nabestaanden en uitvaartprofessionals en deed etnografisch onderzoek in crematoria en uitvaartcentra. Op basis van mijn onderzoek schreef ik diverse boeken, wetenschappelijke artikelen, rapporten, en stukken voor vakbladen. Deze kun je bijna allemaal gratis downloaden van mijn pagina op Research gate: hier. Heb je geen toegang, stuur me dan gerust een bericht.
Agenda
Lezingen
Vroeg of laat worden we allemaal geconfronteerd met vragen over betekenis en het afscheid nemen van dierbaren. Ik verzorg lezingen en workshops over dood, rouw en rituelen, voor een algemeen publiek en voor organisaties en bedrijven. Levendige optredens over onderwerpen die ons allemaal raken.
21 juli 2024, 13.00-17.00 uur, begraafplaats Esserveld, Groningen
Het Resort heeft in Juni en Juli verschillende kunstprojecten opgezet op begraafplaats het Esserveld. De tentoonstelling is tot en met 21 juli te zien en wordt afgesloten met een reeks activiteiten, interviews en lezingen.
27 november 2024, 20.00 uur, Op de rand van de toeksomt, Almere
Hoe ziet de dood van de toekomst eruit? Meer details volgen.
27-30 AUGUSTUS 2025, Death, Dying and Disposal 17, Congres, Utrecht
‘Wetenschappelijk internationaal congres over alles rond de dood, ook toegankelijk voor uitvaartprofessionals.